Wprowadzenie: Rewolucja w Świadczeniach po Zmarłym Małżonku – Nowe Zasady Renty Wdowiej od 2025 Roku

Wprowadzenie: Rewolucja w Świadczeniach po Zmarłym Małżonku – Nowe Zasady Renty Wdowiej od 2025 Roku

Utrata współmałżonka to jedno z najtrudniejszych doświadczeń życiowych, niosące ze sobą nie tylko ogromny ból emocjonalny, ale często także poważne konsekwencje finansowe. W Polsce, system zabezpieczeń społecznych od lat stara się oferować wsparcie osobom owdowiałym, jednak dotychczasowe rozwiązania bywały uznawane za niewystarczające lub zbyt sztywne. W obliczu rosnących kosztów życia i zmieniającej się dynamiki demograficznej, konieczne stały się fundamentalne zmiany. I właśnie takie zmiany nadchodzą.

Od 1 stycznia 2025 roku wchodzą w życie długo wyczekiwane, przełomowe regulacje dotyczące tak zwanej „emerytury po mężu”, a właściwie renty rodzinnej, potocznie zwanej rentą wdowią. Nowe zasady mają na celu znaczącą poprawę sytuacji materialnej wdów i wdowców, oferując im większą elastyczność i szerszy zakres wsparcia finansowego. Zamiast dotychczasowej konieczności wyboru między własnym świadczeniem a rentą po zmarłym małżonku, osoby uprawnione zyskają możliwość „łączenia” tych świadczeń, choć w określonych, korzystnych dla nich ramach.

Ten artykuł ma za zadanie szczegółowo omówić wszystkie aspekty nowych przepisów. Przyjrzymy się, czym jest renta rodzinna, kto ma do niej prawo i jakie warunki trzeba spełnić. Przede wszystkim jednak, skupimy się na rewolucyjnej zmianie, jaką jest wprowadzenie nowego mechanizmu łączenia świadczeń – 15% dodatku do własnej emerytury lub 15% własnej emerytury do renty rodzinnej, z jednoczesnym zachowaniem pełnej renty rodzinnej. Przedstawimy konkretne przykłady, by zobrazować, jak te zmiany przełożą się na realne kwoty w portfelach beneficjentów, a także wskażemy na kluczowe limity i procedury. Celem jest zapewnienie kompleksowego przewodnika, który pomoże Państwu zrozumieć nowe zasady i sprawnie nawigować po systemie ZUS, aby maksymalnie wykorzystać dostępne wsparcie.

Renta Rodzinna – Podstawa Współczesnego Wsparcia dla Wdów i Wdowców

Zanim zagłębimy się w szczegóły nowych przepisów, warto przypomnieć, czym jest renta rodzinna, ponieważ to właśnie ona stanowi punkt wyjścia dla nadchodzących zmian. Renta rodzinna to świadczenie z ubezpieczenia społecznego przysługujące uprawnionym członkom rodziny po osobie, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, lub spełniała warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń. W potocznym języku często nazywana jest „emeryturą po mężu” lub „rentą wdowią”, mimo że jej beneficjentami mogą być także wdowcy oraz dzieci.

Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do renty rodzinnej uprawnieni są między innymi:

* Wdowa/Wdowiec: Jeżeli w chwili śmierci współmałżonka osiągnęła wiek 50 lat lub jest niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie ukończyło 16 lat (lub 18 lat, jeśli się uczy), lub jest całkowicie niezdolne do pracy. Prawo do renty rodzinnej przysługuje również wdowie/wdowcowi, która osiągnie wiek 50 lat lub stanie się niezdolna do pracy już po śmierci współmałżonka, ale nie później niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od ustania prawa do renty rodzinnej z tytułu wychowywania dzieci.
* Dzieci: Własne, drugiego małżonka, przysposobione – do ukończenia 16. roku życia, a w przypadku kontynuowania nauki – do 25. roku życia (lub bez ograniczeń wiekowych, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16. lub 25. roku życia).
* Wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie: Jeśli spełniają warunki dla dzieci własnych i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej rok przed śmiercią ubezpieczonego (chyba że śmierć była następstwem wypadku).
* Rodzice: Jeżeli zmarły bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania, a oni spełniają warunki wieku lub niezdolności do pracy, podobnie jak wdowa.

Renta rodzinna wynosi co do zasady 85% świadczenia (emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy), które przysługiwałoby zmarłemu. W przypadku, gdy do renty rodzinnej uprawnionych jest więcej osób (np. wdowa i dzieci), świadczenie jest dzielone w równych częściach między wszystkich uprawnionych.

Dotychczasowy dylemat: Do końca 2024 roku, osoby uprawnione do renty rodzinnej, które jednocześnie miały prawo do własnej emerytury, stawały przed trudnym wyborem. Mogły pobierać albo swoją emeryturę, albo rentę rodzinną po zmarłym małżonku – wybierając to świadczenie, które było wyższe. Nie było możliwości łączenia obu świadczeń, co często prowadziło do poczucia niesprawiedliwości i faktycznego obniżenia standardu życia po stracie partnera, zwłaszcza w przypadku osób, które przez lata aktywnie pracowały i odprowadzały składki. Ten dylemat odchodzi w przeszłość dzięki nowym przepisom.

Przełomowe Zmiany od 2025 Roku: Nowe Zasady Renty Wdowiej

Dzień 1 stycznia 2025 roku to data, która zapisze się w historii polskiego systemu emerytalnego jako początek nowej ery dla wdów i wdowców. W życie wchodzą przepisy, które rewolucjonizują sposób przyznawania i wypłacania świadczeń po zmarłym małżonku. Celem tych zmian jest przede wszystkim poprawa sytuacji finansowej osób, które straciły życiowego partnera, a dotychczas musiały wybierać między własnym świadczeniem a rentą rodzinną.

Kluczowa innowacja: Możliwość łączenia świadczeń z limitem.
Nowe regulacje wprowadzają mechanizm, który pozwala na jednoczesne pobieranie renty rodzinnej oraz własnej emerytury (lub renty z tytułu niezdolności do pracy), ale z pewnymi ograniczeniami kwotowymi. Istotą zmiany jest wprowadzenie opcji, w której osoba uprawniona otrzyma pełną rentę rodzinną, a do niej dodatkowo część swojego własnego świadczenia. Alternatywnie, może zachować swoje pełne świadczenie, a do niego otrzymać część renty rodzinnej.

Dwie główne opcje dla beneficjentów:

1. Pełna renta rodzinna + 15% własnego świadczenia: Osoba uprawniona będzie mogła pobierać pełną rentę rodzinną (czyli 85% świadczenia przysługującego zmarłemu) oraz dodatkowo 15% swojej własnej emerytury (lub renty z tytułu niezdolności do pracy).
2. Pełne własne świadczenie + 15% renty rodzinnej: Alternatywnie, beneficjent może zdecydować się na pobieranie pełnej kwoty swojej własnej emerytury (lub renty z tytułu niezdolności do pracy) i do tego doliczone zostanie 15% renty rodzinnej po zmarłym małżonku.

Jaki jest więc zysk?
W obu wariantach chodzi o to, by sumarycznie otrzymywać więcej niż dotychczas. System „dorzucania” 15% ma za zadanie zapewnić znaczącą podwyżkę dla osób, które obecnie są zmuszone do wyboru niższego świadczenia. Wybór konkretnej opcji będzie zależał od indywidualnej sytuacji finansowej beneficjenta i wysokości obu świadczeń. ZUS automatycznie obliczy, która opcja jest korzystniejsza, lub pozwoli wybrać beneficjentowi.

Ważne ograniczenie kwotowe – Trzykrotność Najniższej Emerytury:
Niezwykle istotnym elementem nowych przepisów jest maksymalny pułap łącznej wysokości pobieranych świadczeń. Suma renty rodzinnej i dodatku (czy to 15% własnego świadczenia, czy 15% renty rodzinnej) nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury.

Aby to przybliżyć:
* W marcu 2025 roku (szacunkowo, po waloryzacji na 1 marca 2025 r.) minimalna emerytura może wynosić w okolicach 1880-1920 zł brutto (zakładając waloryzację na poziomie ok. 6-8%).
* Przyjmując dla przykładu, że minimalna emerytura w 2025 roku wyniesie 1900 zł brutto, limit ten wyniesie 5700 zł brutto (3 x 1900 zł).
* Oznacza to, że nawet jeśli suma pełnej renty rodzinnej i 15% własnego świadczenia (lub odwrotnie) przekroczy tę kwotę, wypłacona zostanie maksymalnie trzykrotność najniższej emerytury. Jest to mechanizm mający na celu utrzymanie stabilności systemu, ale jednocześnie zapewniający istotne wsparcie osobom w trudnej sytuacji.

Wnioski i wypłaty:
Wnioski o nowe świadczenie będzie można składać już od 1 stycznia 2025 roku. Natomiast wypłaty pierwszych świadczeń na nowych zasadach mają ruszyć od 1 lipca 2025 roku. Oznacza to, że osoby, które złożą wnioski w pierwszych miesiącach roku, mogą spodziewać się wyrównania za okres od daty spełnienia warunków do lipca.

Te zmiany to realna pomoc dla setek tysięcy Polaków. Według szacunków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, możliwość otrzymywania renty wdowiej na nowych zasadach może dotyczyć nawet 1,5 miliona osób w Polsce.

Kluczowe Warunki do Spełnienia: Kto Może Skorzystać z Nowych Zasad?

Nowe zasady renty rodzinnej, choć znacznie korzystniejsze, nadal opierają się na istniejących przepisach dotyczących uprawnień do renty po zmarłym małżonku. Zatem, aby móc skorzystać z możliwości łączenia świadczeń, należy najpierw spełnić podstawowe warunki do otrzymania renty rodzinnej.

Podstawowe kryteria uprawniające do renty rodzinnej po zmarłym małżonku:

1. Status małżeński: Należy pozostawać w związku małżeńskim ze zmarłym aż do dnia jego śmierci. Rozwód lub orzeczona separacja eliminują prawo do renty rodzinnej. W przypadku wdowy rozwiedzionej lub pozostającej w separacji, prawo do renty rodzinnej przysługuje tylko wtedy, jeśli w dniu śmierci zmarłego małżonka miała prawo do alimentów z jego strony, orzeczonych wyrokiem sądu lub ugodą. Małżonkowie, którzy mieli wspólność majątkową, ale żyli w rozdzielności faktycznej, nadal są uprawnieni, o ile nie mieli orzeczonej separacji.
2. Osiągnięcie wieku lub niezdolność do pracy/wychowanie dzieci:
* Wdowa/Wdowiec musi w chwili śmierci współmałżonka lub nie później niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od ustania prawa do renty rodzinnej z tytułu wychowywania dzieci:
* Osiągnąć wiek 50 lat (dotyczy wdowy) lub 65 lat (dotyczy wdowca).
* Być niezdolna do pracy (stwierdzona orzeczeniem lekarskim ZUS).
* Niezależnie od wieku i zdolności do pracy, renta przysługuje również osobie owdowiałej, która wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, a które nie ukończyło 16 lat (lub 18 lat, jeśli się uczy), lub jest całkowicie niezdolne do pracy.
3. Prawo zmarłego do świadczeń: Zmarły współmałżonek w chwili śmierci musiał:
* Mieć ustalone prawo do emerytury (w tym emerytury pomostowej),
* Mieć ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy,
* Spełniać warunki wymagane do uzyskania jednego z powyższych świadczeń (nawet jeśli ich nie pobierał),
* Pobierać zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.

Co z wiekiem emerytalnym?
Wiek emerytalny, czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, jest kluczowy w kontekście własnego świadczenia, które będzie łączone z rentą rodzinną. Nie jest to warunek do samego otrzymania renty rodzinnej (jak wyżej wskazano, można ją otrzymać np. po ukończeniu 50 lat, jeśli wychowuje się dzieci), ale jest warunkiem do pobierania *własnej* emerytury, do której następnie dodawane będzie 15% renty rodzinnej, lub do której 15% zostanie dodane do renty rodzinnej.

Przykład:
Pani Janina ma 55 lat, jej mąż zmarł trzy lata temu. Wychowuje 14-letniego syna, więc ma prawo do renty rodzinnej. Zgodnie z nowymi przepisami, gdy syn skończy 16 lat, Pani Janina nadal będzie uprawniona do renty rodzinnej, ponieważ wtedy osiągnie 57 lat, czyli spełni warunek otrzymania renty wdowiej w ciągu 5 lat od śmierci małżonka. Gdy Pani Janina osiągnie 60 lat i przejdzie na swoją emeryturę, będzie mogła skorzystać z nowych zasad, łącząc świadczenia.

Sytuacje, w których renta rodzinna przestaje być wypłacana (a tym samym nie można skorzystać z nowych zasad):
* Zawarcie nowego związku małżeńskiego (z wyjątkiem renty dla dzieci).
* Ustanie niezdolności do pracy (jeśli była warunkiem przyznania renty).
* Ukończenie przez dzieci wieku uprawniającego do renty (jeśli renta przysługiwała z tego tytułu i wdowa/wdowiec nie spełnia innych warunków).

Zrozumienie tych warunków jest absolutnie kluczowe dla prawidłowego ubiegania się o świadczenia na nowych zasadach. Warto skrupulatnie sprawdzić swoją sytuację, a w razie wątpliwości zasięgnąć porady w ZUS.

Jak Działa Łączenie Świadczeń? Przykłady i Limity Kwotowe

Nowy mechanizm łączenia świadczeń jest sercem reformy. Zamiast dotychczasowego wyboru „albo-albo”, beneficjenci mają dostęp do opcji „pełne świadczenie A plus 15% świadczenia B”. To radykalna zmiana, która wymaga dokładnego zrozumienia, jak działa w praktyce.

Przypomnijmy schemat:
Osoba uprawniona będzie mogła pobierać:
1. Pełną rentę rodzinną + 15% swojej własnej emerytury/renty.
2. Pełną własną emeryturę/rentę + 15% renty rodzinnej.

ZUS w momencie rozpatrywania wniosku będzie zobowiązany do wyliczenia obu wariantów i wskazania, który z nich jest dla wnioskodawcy korzystniejszy finansowo, a także przedstawienia możliwości wyboru, jeśli różnica w kwotach jest niewielka lub z innych powodów beneficjent woli inną opcję.

Kluczowy limit: Trzykrotność Najniższej Emerytury.
Jak już wspomniano, suma łączonych świadczeń nie może przekroczyć trzykrotności minimalnej emerytury. Jest to tzw. „górny pułap”. Poniżej przedstawiamy przykłady, jak ten limit może wpływać na wysokość wypłacanych środków.

Przykłady praktyczne (kwoty brutto, waloryzacja 2025 – szacunkowa min. emerytura 1900 zł):

Przykład 1: Niskie własne świadczenie, wysoka renta rodzinna
* Pani Anna: Własna emerytura: 2000 zł.
* Zmarły mąż: Renta rodzinna po nim: 3400 zł (85% z jego 4000 zł emerytury).
* Limit: 3 x 1900 zł = 5700 zł.

* Opcja 1: Pełna renta rodzinna + 15% własnej emerytury:
* 3400 zł (renta rodzinna) + (0.15 * 2000 zł) = 3400 zł + 300 zł = 3700 zł.
* Kwota 3700 zł jest poniżej limitu 5700 zł, więc zostanie wypłacona w całości.

* Opcja 2: Pełna własna emerytura + 15% renty rodzinnej:
* 2000 zł (własna emerytura) + (0.15 * 3400 zł) = 2000 zł + 510 zł = 2510 zł.

* Wniosek: Dla Pani Anny korzystniejsza jest opcja 1, wynosząca 3700 zł.

Przykład 2: Wysokie własne świadczenie, umiarkowana renta rodzinna
* Pan Jerzy: Własna emerytura: 4000 zł.
* Zmarła żona: Renta rodzinna po niej: 2550 zł (85% z jej 3000 zł emerytury).
* Limit: 3 x 1900 zł = 5700 zł.

* Opcja 1: Pełna renta rodzinna + 15% własnej emerytury:
* 2550 zł (renta rodzinna) + (0.15 * 4000 zł) = 2550 zł + 600 zł = 3150 zł.

* Opcja 2: Pełna własna emerytura + 15% renty rodzinnej:
* 4000 zł (własna emerytura) + (0.15 * 2550 zł) = 4000 zł + 382.50 zł = 4382.50 zł.
* Kwota 4382.50 zł jest poniżej limitu 5700 zł, więc zostanie wypłacona w całości.

* Wniosek: Dla Pana Jerzego korzystniejsza jest opcja 2, wynosząca 4382.50 zł.

Przykład 3: Wysokie świadczenia, przekraczające limit
* Pani Krystyna: Własna emerytura: 4500 zł.
* Zmarły mąż: Renta rodzinna po nim: 4250 zł (85% z jego 5000 zł emerytury).
* Limit: 3 x 1900 zł = 5700 zł.

* Opcja 1: Pełna renta rodzinna + 15% własnej emerytury:
* 4250 zł (renta rodzinna) + (0.15 * 4500 zł) = 4250 zł + 675 zł = 4925 zł.
* Kwota 4925 zł jest poniżej limitu 5700 zł, więc zostanie wypłacona.

* Opcja 2: Pełna własna emerytura + 15% renty rodzinnej:
* 4500 zł (własna emerytura) + (0.15 * 4250 zł) = 4500 zł + 637.50 zł = 5137.50 zł.
* Kwota 5137.50 zł jest poniżej limitu 5700 zł, więc zostanie wypłacona.

* Wniosek: Dla Pani Krystyny opcja 2 jest korzystniejsza, wynosząca 5137.50 zł.

Przykład 4: Bardzo wysokie świadczenia, wyraźnie przekraczające limit
* Pan Tomasz: Własna emerytura: 6000 zł.
* Zmarła żona: Renta rodzinna po niej: 5100 zł (85% z jej 6000 zł emerytury).
* Limit: 3 x 1900 zł = 5700 zł.

* Opcja 1: Pełna renta rodzinna + 15% własnej emerytury:
* 5100 zł (renta rodzinna) + (0.15 * 6000 zł) = 5100 zł + 900 zł = 6000 zł.
* Ponieważ 6000 zł przekracza limit 5700 zł, wypłacona zostanie kwota 5700 zł.

* Opcja 2: Pełna własna emerytura + 15% renty rodzinnej:
* 6000 zł (własna emerytura) + (0.15 * 5100 zł) = 6000 zł + 765 zł = 6765 zł.
* Ponieważ 6765 zł przekracza limit 5700 zł, wypłacona zostanie kwota 5700 zł.

* Wniosek: Dla Pana Tomasza, niezależnie od wybranej opcji, łączna kwota świadczeń zostanie obcięta do limitu 5700 zł.

Powyższe przykłady jasno pokazują, że nowe zasady są najbardziej korzystne dla osób o średnich i niższych świadczeniach, dla których dotychczasowy wybór oznaczał istotne straty finansowe. Dla osób z bardzo wysokimi własnymi emeryturami i rentami rodzinnymi, limit może oznaczać, że ich świadczenie nie wzrośnie znacząco, lub wcale, jeśli już teraz sumarycznie przekraczają trzykrotność minimalnej emerytury. Jest to jednak sprawiedliwe rozwiązanie, które ma na celu podniesienie standardu życia najsłabiej uposażonych wdów i wdowców.

Procedura Ubiegania się o Nowe Świadczenie: Krok po Kroku

Skorzystanie z nowych, korzystniejszych zasad wymaga złożenia odpowiedniego wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Proces, choć obejmuje niezbędne formalności, jest zaprojektowany tak, by był jak najbardziej przejrzysty i dostępny.

1. Termin Składania Wniosków:
Wnioski o wypłatę emerytury po mężu na nowych zasadach (czyli o ustalenie prawa do renty rodzinnej z dodatkiem) będzie można składać od 1 stycznia 2025 roku. Wypłaty zaś, jak już wspomniano, rozpoczną się od 1 lipca 2025 roku.

2. Formularz ERWD – Kluczowy Dokument:
Do ubiegania się o świadczenie na nowych zasadach służy specjalny formularz – ERWD (Wniosek o rentę wdowią). Będzie on dostępny:
* Na stronie internetowej ZUS.
* W każdej placówce ZUS.
* Na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.

3. Sposoby Złożenia Wniosku:
ZUS oferuje kilka wygodnych kanałów do składania dokumentów:
* Osobiście w placówce ZUS: Można udać się do najbliższej jednostki ZUS, gdzie pracownicy pomogą w wypełnieniu formularza i odpowiedzą na ewentualne pytania.
* Pocztą tradycyjną: Wypełniony i podpisany wniosek można wysłać listem poleconym na adres oddziału ZUS właściwego dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy.
* Poprzez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS: To najwygodniejsza i najszybsza metoda, umożliwiająca złożenie wniosku online z domu. Wymaga posiadania profilu na PUE ZUS (który można założyć za pośrednictwem bankowości elektronicznej, Profilu Zaufanego lub osobiście w ZUS) oraz uwierzytelnienia.

4. Wymagane Dokumenty:
* Dla osób, które już pobierają rentę rodzinną i/lub własne świadczenie emerytalno-rentowe: Procedura jest znacznie uproszczona. Zazwyczaj nie ma potrzeby dostarczania dodatkowych dokumentów. ZUS posiada już większość niezbędnych danych w swoich systemach. Wystarczy złożyć sam wniosek ERWD, wskazując chęć skorzystania z nowych zasad.
* Dla osób, które dopiero ubiegają się o rentę rodzinną lub własne świadczenie: Będą wymagane standardowe dokumenty potwierdzające prawo do świadczenia, takie jak:
* Akt zgonu małżonka.
* Akt małżeństwa.
* Dokumenty potwierdzające staż pracy i wysokość wynagrodzenia zmarłego (np. świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach).
* Dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe wnioskodawcy.
* Oświadczenie o stanie rodzinnym (jeśli dotyczy dzieci uprawnionych do renty).
* Orzeczenie o niezdolności do pracy (jeśli jest podstawą ubiegania się o świadczenie).

5. Decyzja ZUS i Wypłata Świadczeń:
Po złożeniu wniosku, ZUS ma 30 dni na jego rozpatrzenie i wydanie decyzji.
* Pozytywna decyzja: Świadczenia na nowych zasadach zaczną być wypłacane od 1 lipca 2025 roku. Jeśli wniosek został złożony wcześniej (np. w styczniu 2025), a wszystkie warunki były spełnione, ZUS wypłaci także wyrównanie za okres od daty nabycia uprawnień do 1 lipca.
* Negatywna decyzja: Jeśli ZUS odmówi przyznania świadczenia, wnioskodawca otrzyma pisemną decyzję z uzasadnieniem i pouczeniem o możliwości odwołania się. Odwołanie należy złożyć w terminie miesiąca od otrzymania decyzji do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję.

Wskazówki praktyczne:
* Nie zwlekaj: Choć wypłaty ruszą od lipca, warto złożyć wniosek jak najszybciej po 1 stycznia 2025 roku, aby mieć pewność otrzymania świadczenia z wyrównaniem.
* Sprawdź PUE ZUS: Wiele informacji o Twojej emeryturze, historii składek i statusie wniosków jest dostępnych online. To cenne narzędzie do monitorowania swojej sprawy.
* Kontakt z ZUS: W razie jakichkolwiek wątpliwości nie wahaj się skontaktować z infolinią ZUS (Centrum Obsługi Telefonicznej – COT) lub umówić się na spotkanie z doradcą w placówce.
* Kom